A jak… Arboretum w Kudypach
To jedna z największych atrakcji botanicznych regionu. Kudypskie arboretum zajmuje powierzchnię ponad 15 ha i płożone jest w przeuroczym leśnym kompleksie pokrytym wiekowym drzewostanem. Ma charakter parku leśnego z ciekawie ukształtowanym terenem, prześwietleń w drzewostanie, oczek wodnych, ścieżek, dróg, kładek, mostków i zadaszeń. Kolekcje drzew i krzewów rosnących w arboretum liczą ok. tysiąca gatunków i odmian!
B jak… Bazylika Narodzenia NMP
Pierwotnie na górce w Gietrzwałdzie postawiono drewnianą kaplicę. W czasie wojen polsko-krzyżackich wieś, a przy okazji kaplica zostały zniszczone. W XV wieku postawiono jednonawową świątynię na podmurówce z kamienia z płaskim, drewnianym stropem i wieżą od strony zachodniej, w górnej części drewnianą. Kościół był wiele razy przebudowywany. Swoją obecną formę zyskał podczas przebudowy już po objawieniach maryjnych pod koniec XIX wieku.
C jak… Centrum Kulturalno-Biblioteczne
Od lat organizuje koncerty, zabawy i przedstawienia, w których bierze udział wiele osób. Można tutaj zakupić oryginalną pamiątkę, a także sztukę regionalną. Każdy znajdzie tu coś ciekawego dla siebie: akwarele, pastele, obrazy olejne, kolaż, haft, rzeźbę, szkło artystyczne, wyroby z metalu, drewna, wikliny i dzianiny, szydełkowe serwety, makatki, artystyczną biżuterię i okolicznościowe ozdoby.
F jak… Fortyfikacje w Tomarynach
Wieże obronne w Tomarynach zostały wybudowane na przełomie XIX i XX wieku, a ich zadaniem była obrona mostu nad rzeką Pasłęką. To tzw. blokhauz − wojskowa, ufortyfikowana budowla ze strzelnicami, służąca do samodzielnej obrony z kilku stron. Kiedyś budowano takie, aby ochraniać mosty, tunele, przejścia oraz inne ważne punkty strategiczne. Obie wieże połączone są poterną z której można było także prowadzić ogień na rzekę pod mostem.
H jak… Historyczna gazeta
Początki historii „Gazety Olsztyńskiej” prowadzą do… Gietrzwałdu i są związane z postacią Andrzeja Samulowskiego. Szczególną pomoc w jej wydaniu otrzymał redaktor Jan Liszewski właśnie od tego Warmiaka. On to przywiózł z Poznania maszynę drukarską, a ponieważ Liszewski nie zdążył przygotować pomieszczeń na drukarnię w Olsztynie, numer próbny gazety wydrukowano w Gietrzwałdzie 25 marca 1886 roku.
I jak… Izba Muzealna w Warnijski Chałupsie
W izbie muzealnej w Gietrzwałdzie znajdują się stare przedmioty codziennego użytku, które były zbierane przez uczniów gimnazjum. Ideą jej zorganizowania było także przedstawienie ich w gwarze warmińskiej. Największe pomieszczenie zajmuje „paradno jizba” czyli izba gościnna. Mamy tu slómbank czyli ławę, która mogła służyć do spania. Na stole znajdują się: bziołodeka czyli obrus, śklanka czyli butelka obok czwrotka sznapsa czyli ćwiartka wódki i bacherek czyli kielich. „Statki” to są naczynia, „gafle” – widelce, „terina” to waza na zupę. „Cajtunek” na stole to gazeta, a obok leżą rozsypane „gudaki” czyli 20-stki fenigów.
J jak… Jeziora
Na terenie gminy znajduje się aż czternaście jezior. Do największych akwenów należą: Wulpińskie, Isąg oraz Sarąg. Jednostki pływające są chętnie wykorzystywane przez wędkarzy i gości, którzy chcą spędzić wolny czas „na wodzie”. W gminie znajduje się także ostoja bobrów na rzece Pasłęce – rezerwat utworzony w 1970 r. w celu zachowania stanowisk bobra, obejmujący rzekę Pasłękę wraz z trzema przepływającymi jeziorami: Sarąg, Łęguty i Isąg.
K jak… Kłobuk
Mityczny stwór zamieszkujący warmińskie lasy, gdzie osiedlał dziuple starych drzew pod postacią sowy, albo małpki z bardzo długim ogonem. W czasach jesiennej szarugi często podchodził pod ludzkie domostwa przybierając zazwyczaj postać zmokłego ptaszyska, podobnego ni to do kury, ni to do koguta. Przysiadał wtedy na płocie i czekał, aż chłop zlituje się i zabierze go do swojej chałupy.
M jak… Muzeum Maszyn Rolniczych
Jest dziełem Janusza Dramińskiego, który zgromadził w nim m.in. unikalną kolekcję aż 277 kieratów konnych. W ten sposób został pobity rekord Guinnessa! W kolekcji pana Janusza znajduje się m.in. zabytkowy wiatrak typu koźlak z 1899 roku, drewniane młockarnie oraz wiele ciekawych maszyn jak ponad stuletnia lokomobila. Zbiory muzeum obejrzysz w Sząbruku.
N jak… Naterki
To piękna miejscowość, gdzie lasy pełne są jagód i grzybów. Dla lubiących spacery nie brakuje dzikich ścieżek i kwietnych łąk. Na wypoczywających aktywnie czeka urokliwa plaża wiejska, wyposażona w pole do siatkówki oraz infrastrukturę wypoczynkową. Na pasjonatów golfa z kolei czeka pole golfowe klasy mistrzowskiej. Mieszkańcy tego urokliwego miejsca znani są ze swojej aktywności. Na przełomie lipca i sierpnia odbywa się tu mecz Polska-Niemcy. W zimę natomiast Naterki stają się centrum kąpieli morsów.
O jak… Obraz Matki Bożej Gietrzwałdzkiej
Ostatnie badania gietrzwałdzkiego obrazu przeprowadzono pod koniec 2018 r. w Krakowie. Obraz Matki Bożej z kościoła w Gietrzwałdzie, który jest dobrze znany nie tylko na Warmii, został namalowany techniką temperową na płótnie lnianym. Jego historia daleko wyprzedza objawienia Matki Bożej, które miały miejsce w 1877 r. Badania potwierdziły, że obraz Matki Bożej powstał w XVII w.
P jak… Przydrożne kapliczki
Gminę Gietrzwałd możemy określić „kapliczkowym zagłębiem”. Można je znaleźć z każdej miejscowości. Kapliczki wznoszono z różnych przyczyn: dla podkreślenia wiary katolickiej w stosunku do ewangelickich Mazurów; ze względu na kult świętych; z powodu dramatycznych wydarzeń jakie dotykały Warmię; ze zwykłej potrzeby serca; z pobożności; czasami by „odczarować” złe miejsca. Kapliczki skupiały życie religijne wsi, zwłaszcza w miejscach gdzie nie było kościoła. Na terenie gminy Gietrzwałd znajduje się ich ponad siedemdziesiąt!.
S jak… Sząbruk
Znajduje się tutaj kościół pw. św. Mikołaja i św. Jana Ewangelisty. Jeden z najstarszych na Warmii. Powstał pod koniec XV w. Podczas prac konserwatorskich, które prowadzono w latach 80. XX w. odkryto malowidła gotyckie, pochodzące z początku XVI w. Co ciekawe, w 1977 roku w kościele modlił się król Belgów Baudouin I z małżonką Fabiolą.
Ś jak… Ścieżki rowerowe
Koniecznie wyznaczcie sobie trasę w Gminie Pełnej Cudów. Jeżeli brakuje Wam inspiracji – wystarczy kliknąć TUTAJ i znajdziecie ponad sto kilometrów opisanych szlaków pieszo-rowerowych. Podróżując rowerem można do woli cieszyć się pięknem otaczającej przyrody. Gmina Gietrzwałd to idealne miejsce na rowerowe podróże.
W jak… Wspaniały Teatr Bez Nazwy
To ponad trzy dekady wieku dobrej zabawy i kultury na wysokim poziomie. Teatr, w którym grają mieszkańcy gminy Gietrzwałd występuje nie tylko przed miejscową publicznością. Jeździ po Polsce, jak i za granicę. W ciągu 30 lat istnienia odbyło się kilkanaście premier.
Ź jak… Źródło
W czasie objawień – 8 września 1877 roku wieczorem Matka Boża pobłogosławiła źródełko w Gietrzwałdzie. Pielgrzymi od ponad 140 lat czerpią z niego wodę, którą przynosi ulgę cierpiącym i powoduje liczne uzdrowienia. Sam akt błogosławieństwa został uwieczniony figurą Niepokalanej Dziewicy w altance. Nad źródełkiem znajdują się trzy marmurowe płaskorzeźby, ukazujące Mojżesza, dotykającego laską skałę, z której wytrysnęła woda i Izraelitów, pijących wodę na pustyni.
Brakuje Wam niektórych liter alfabetu? Zapraszamy do Gminy Pełnej Cudów! Uzupełnimy go wspólnie!
Urząd Gminy Gietrzwałd
