W jaki sposób definiować muzykoterapię? Formuła encyklopedyczna mówi nam, że jest to forma terapii wykorzystująca muzykę. Stanowi ona część szerszego pojęcia, zwanego arteerapią i dzieli się na muzykoterapię aktywną – między innymi śpiew, grę na instrumentach, improwizację oraz ruch, a także muzykoterapię receptywną, która w praktyce polega na słuchaniu muzyki i relaksacji. A jak to wygląda w praktyce?
Specjaliści zajmujący się muzykoterapią zalecają stosowanie zajęć wykorzystujących dźwięki już na etapie przedszkolnym. Techniki zajęć polegające na prostych ćwiczeniach rytmicznych oraz melodycznych, które w rzeczywistości przybierają formę atrakcyjnej zabawy, są wskazane u dzieci nadpobudliwych oraz tych, które mierzą się z lękami. Gry i zabawy oparte na muzyce mogą przyspieszyć naukę czytania, pisania i liczenia. Stosowanie określonych i wyselekcjonowanych utworów w formule muzykoterapii receptywnej może działać na dzieci w sposób kojący lub aktywizujący. W tym przypadku kluczowa pozostaje obserwacja zachowań dzieci, które mogą reagować na dźwięki, brzmienia, tempa, a nawet i poziomy głośności w sposób przeróżny. Reakcje pozostają bardzo subiektywne, ale dzięki nim – możemy uzyskać szczegółową wiedzę na temat dziecka.
Gry i zabawy oparte na muzyce mogą przyspieszyć naukę czytania, pisania i liczenia.
Zanim opowiemy o wpływie dźwięków na dorosłych – warto pokrótce wyjaśnić w jaki sposób dźwięki mogą kształtować emocje zarówno młodszych, jak i starszych. Wiele badań wskazuje na silny wpływ muzyki na różnorodne sieci neuronalne, co przekłada się na zwiększenie plastyczności mózgu oraz wsparcie odbudowy połączeń pomiędzy jego poszczególnymi obszarami. Obcowanie z dźwiękami powoduje również wydzielanie dopaminy, która jak wiemy – jest odpowiedzialna za zwiększenie motywacji. Nic więc dziwnego, że w Stanach Zjednoczonych, muzykoterapia jest istotnym i nieodłącznym elementem pracy z weteranami wojennymi, którzy cierpią na zespół stresu pourazowego.
Jednak muzykoterapia nie kończy się na regulowaniu stanów emocjonalnych. Tytułowa forma terapeutyczna z powodzeniem jest stosowana w ścisłych dziedzinach medycznych – między innymi psychiatrii, neurologii, onkologii oraz geriatrii. Z wielu badań wynika, iż muzykoterapia wpływa pozytywnie na nastrój pacjenta. Określone dźwięki redukują niepokój dotyczący leczenia, a także obniżają poziom odczuwania bólu.
Obcowanie z dźwiękami powoduje również wydzielanie dopaminy, która jest odpowiedzialna między innymi za zwiększenie motywacji.
Specjaliści podkreślają, że bodźce dźwiękowe docierają do zmysłu słuchu i wpływają na cały organizm poprzez doznania kinestetyczne. W efekcie, muzyka może przyczynić się do regulacji ciśnienia krwi, pracy serca, poprawy jakości snu, poprawy koncentracji czy redukcji napięcia. Odpowiednio dostosowana forma zajęć muzykoterapeutycznych przynosi pozytywne skutki w przypadku schorzeń takich jak depresja czy schizofrenia.
Choć tytułowa forma terapii zyskuje coraz bardziej na popularności, to w przypadku lokalnego podwórka nadal możemy mówić o jej ogromnym deficycie. Poziom zaufania do leczniczego wpływu dźwięków pozostaje niewielki, co przekłada się na małą liczbę specjalistów, którzy skupiają się na konkretnych technikach wynikających z muzykoterapii. Nie od dziś powtarzamy, że muzyka rozwija wyobraźnię oraz pobudza kreatywność. Ale wachlarz możliwości wynikający z tworzenia oraz odbioru dźwięków jest znacznie szerszy. Profesjonalny muzykoterapeuta poza umiejętnościami technicznymi i wiedzą psychologiczną, powinien umieć wykazywać się empatią oraz cierpliwością. Indywidualne podejście do pacjenta jest tutaj konieczne w przypadku seniorów, osób w sile wieku oraz dzieci.
